Là một bệnh thường gặp trong ngoại khoa, là hậu quả của sự nhiễm trùng khu trú tái diễn ở các tuyến Hermann và Defosse. Sự nhiễm khuẩn nầy tạo thành abces cạnh lỗ hậu môn, hoă5c háo mủ rồi vỡ vào trong lòng ống hậu môn. Như vậy rò hậu môn và abces là 2 giai đoạn của 1 quá trình bệnh lý, khi abces không được xử lý hoặc xử lý không tốt sẽ dẫn đến rò.
- Nguyên nhân:
Thường gặp nhất là vi trùng E. coli, tụ cầ trùng, liên cầu trùng, đặt biệt ở người VN nguyên nhân do vi trùng lao cũng thường gặp. Ngoài ra một số nguyên nhân khác ít gặp hơn ở người VN như: Crohn, nấm, ung thư vùng hậu môn trực tràng, sau xạ trị vùng chậu, ung thư bạch huyết,rò bẩm sinh, rò sau chấn thương vùng tầng sinh môn…
- Tiêu chuẩn chẩn đoán:
- Tiêu chuẩn lâm sàng:
- Bệnh nhân thường đến do rò dịch hoặc rò mủ ở cạnh hậu môn, việc chẩn đoán rò hậu môn thông thường không khó.
.Đau: Cảm giác đau nhức buốt vùng hậu môn, cảm giác tức thốn rất khó chịu, bệnh nhân không thể đi nhanh, ngồi lâu và ngồi thẳng được, thường ngồi nghiên để né phía bên đau.
Nhìn: Bệnh nhân ở trần tư thế nằm nghiênhoa85c tư thế quỳ chỏng mông, thấy lỗ rò cạnh hậu môn, đôi khi lỗ rò nằm tận vùng cạnh bìu, hoặc cạnh môi lớn.Nhìn không thể phát hiện đường rò có thông vào ống hậu môn hay không, muốn vậy ta cần thăm khám hậu môn bằng tay.
.Thăm trực tràng: thăm khám trực tràng bằng ngón trỏ, có thể phát hiện ổ abces vùng dưới niêm mạc ống hậu môn, hoặc sờ được 1 chổ sượng cứng ở vùng cạnh đường lược, là dấu tích cũ của sự viêm nhiễm những tuyến Hermann và Defosse, chính chổ sượng cứng nầy là nơi giúp ta có thể tìm thấy lỗ rò trong. Để tìm rõ lỗ rs2 trong ta dùng banh hậu môn để banh rộng lỗ hậu môn, và nhìn sau khi bơm méthylène bleu hoặc nước oxy già qua lỗ rò ngoài, có thể thấy bọt khí sủi lên hay xanh methylene chảy vào ống hậu môn qua lỗ rò trong, thường lỗ rò nằm ngay đưới đường lược.
.Soi hậu môn là một động tác không thể thiếu trong việc chẩn đoán rò hậu môn. Việc định hướng đường rò và tìm lỗ trong cần dựa vào định luật Goodsall.
2- Tiêu chuẩn cận lâm sàng:
- Xquang chụp đường rò có cản quang tan trong nước tư thế thẳng nghiêng, qua đó giúp ta biết đường rò thế nào, có xuyên qua cơ thắt vào trực tràng hay không.
- Xét nghiệm tầm soát bệnh lao : VS, công thức máu, IDR, tìm BK trong đàm, PCR lao, chụp phổi thẳng…
Siêu âm trong lòng ống hậu môn và trưc tràng: cho phép ta xác định được đường rò.
- Điều trị:
Tuỳ thuộc vào từng bệnh cảnh của bệnh nhân mà có thái độ xử trí thích hợp.
- Nếu có abces cạnh hậu môn kèm theo: việc điều trị đầu tiên là phải tháo mủ ổ abces, nạo sach đường rò, kháng sinh phối hợp( Cephalosporin thế hệ 3, 4 hoặc nhóm Quinolon ) Metronidazol.
- Nếu chỉ có lỗ rò đơn thuần: việc điều trị phải tuân thủ các nguyên tắc phẫu thuật.
Nguyên tắc phẫu thuật:
- Nếu đường rò không vào trực tràng: việc điều trị là cắt và mở đường r, đồng thời nạo sạch tổ chức rò, đó là một tổ chức lùng nhùng hoại tử.
- Nếu đường rò thông vào trực tràng: việc điều trị ngoài cắt bỏ đường rò , cần phối hợp với thắt đường rò bằng dây thun( nhằm tránh việc cắt bỏ đường rò xuyên cơ thắt làm đứt cơ thắt, gây biến chứng rất đáng sợ , đó là đi cầu không tự chủ.
<<Thà thất bại trong phẫu thuật còn hơn là cắt triệt để đường rò làm đứt cơ thắt gây biến chứng trầm trọng đi cầu không tự chủ>>.
-Những ngày hậu phẫu cần phải ngâm hậu môn gàng nước muối ấm có pha povidon( 3- 4% nồng độ), để giúp bệnh nhân giảm đau đồng thời chống phù nề và làm sạch vết thương.
- Tuyệt đối không băng kín vết thương sau cắt mở đường rò, ngược lại phải để hở hoàn toàn , không nên mặc quần lót, quần cần rộng rải và thông thoáng để vết thương chóng lành.
- Biến chứng:
- Đứt cơ thắt:
- Là biến chứng đáng sợ nhất, hậu quả của biến chứng nầy là đi cầu không tự chủ, việc phục hồi lại cơ thắt khá khó khăn, không phải phẫu thuật viên nào cũng giải quyết được, nếu ở một cơ sở chưa có nhiều kinh nghiệm, khi có biến chứng nầy nên gởi bệnh nhân đến một cơ sở chuyên sâu.
2- Chảy máu sau mỗ:
Biến chứng nầy thường do phẫu thuật viên xem thường việc cầm máu trong mỗ, hoặc do phẫu thuật viên thắt đường rò mà sợi thun cột chồng lên những búi trĩ của bệnh nhân, gây loét và chảy máu từ các búi trĩ nầy. Nếu chảy máu nhiều , có khi phải đưa bệnh nhân vào phòng mỗ để cầm máu.
3- Hẹp hậu môn:
Biến chứng nầy ít gặp, song nếu cắt đốt nhiều bằng dao điện vùng cơ thắt, gây hoại tử cơ thắt sẽ tạo ra biến chứng teo hẹp lỗ hậu môn, đây là một biến chứng khó điều trị, không xuất hiện ngay sau mỗ mà có khi xuất hiện sau vài tháng đến hàng năm sau, do đó cần lưu ý khi cắt đốt đường rò bằng dao điện.
